Geschiedenis

Gilden hebben door de eeuwen heen een belangrijke maatschappelijke, economische en religieuze rol gespeeld en zijn te verdelen in ambachtsgilden en schuttersgilden.

De Ambachtsgilden

De Romeinen kenden al een soort gilden en dat waren de voorlopers van de latere ambachtsgilden, waar men zich vrijwillig bij kon aansluiten. Pas vanaf de middeleeuwen, zo rond de 12e en 13e eeuw werden deze gilden strak georganiseerd en daarmee was het gedaan met de tot dan gemakkelijke toetreding. Er werden hoge eisen gesteld aan de vaardigheden van de ambachtslieden en de kwaliteit van producten werd streng bewaakt.

De gildeleden hadden de morele plicht elkaar bij te staan. Zo behoorden de eigendommen van het gilde aan alle leden toe en de fondsen die daaruit voortkwamen dienden voor ondersteuning van zieke leden, nabestaanden, maar ook voor minderbedeelden, ongeacht of men lid was of niet.

Helaas ontstonden er ook misstanden die in 1818 leidden tot een definitieve afschaffing van de ambachtsgilden in hun toenmalige hoedanigheid. In 1820 zijn alle bezittingen van de gilden overgegaan naar de stadsbesturen.

De Schuttersgilden

Zo heel anders waren de schuttersgilden georganiseerd. Schuttersgilden ontstaan bij de opkomst van steden en dorpen tussen de 11e en de 13e eeuw in de strijd tegen rondtrekkende roversbendes en vreemde legers en al gauw kwam daar de verdediging van de stadsmuren en stadsgrachten bij. Ook bij brand, voor de handhaving van rust, orde en veiligheid namen schuttersgilden taken voor hun rekening naast hun eigen beroep.

Alle ambachtsgilden droegen met hun leden bij aan de schuttersgilden, meestal op vrijwillige basis, maar ook werden mannen buiten de gilden verplicht onbezoldigd hun steentje bij te dragen. Zelfs kleding en materiaal moest men veelal zelf aanschaffen. Leden werden ingedeeld op verschil in wapens zoals de voetboog, kruisboog en piek. Het woord “Schutter” van schuttersgilde komt hoofdzakelijk van “schieten”, maar ook van “beschutten/ beschermen”.

In de Franse tijd stelde Napoleon hier de gendarmerie in en kwam er langzaam een eind aan de civiele militietaken van het schuttersgilde. In 1810 was er definitief een nationaal politiekorps, waarna het gilde zich meer en meer is gaan toeleggen op haar sociale en culturele functie. Dat die functie door de eeuwen heen tot op heden toe waardevol is gebleven, blijkt uit de vele met liefde en enthousiasme in stand gehouden schuttersgilden, met name in Noord Brabant en Limburg.

In 2013 werd bekend gemaakt dat het schuttersgilde in Noord-Brabant is geplaatst op de nationale inventarislijst van Cultureel Erfgoed en een jaar later volgde ook het schuttersgilde van Limburg. Schutterijen lieten zich graag vereeuwigen op het witte doek, denk maar aan de Nachtwacht van Rembrandt.

Sint Martinus

In de middeleeuwen was St. Martinus van Tours oftewel Sint Maarten een van de populairste heiligen als schutspatroon voor een schuttersgilde en dat is waarschijnlijk de reden geweest dat er hier in Luyksgestel ook voor deze heilige gekozen is. Op 11 november wordt St. Maarten herdacht met een optocht door de straten van Luyksgestel. Kinderen van klein tot groot lopen mee en natuurlijk ontbreekt dan het St. Martinusgilde niet om hen te begeleiden.

Literatuur Luijksgestel

• Kautz, P.M., Gilde St. Martinus Luijksgestel 1595-1975. Geschiedenis, tradities, activiteiten (Luijksgestel 1975)

• Knippenberg, W., ‘Luiksgestel en het “Schaepsgilde”’, Gildetrom, 30 (1983) UVT T 07490

• Panken, P. Geschiedenis van Luijksgestel (Roermond 1902) UVT CBM C 10406

• -, De acht cahiers van het Gilde St. Martinus Luijksgestel (Luyksgestel 1978) UVT CBM B 36969

• -, De oude gildepapieren van het gilde St. Martinus Luyksgestel (Luyksgestel 1977) UVT CBM 405 G 20

Bron: www.schuttersgilden.nl/historie/literatuur.html